38 procent van de jonge managers verwacht al dit jaar herstel te zien in de resultaten van hun bedrijf; managers boven de 50 zijn pessimistischer: slechts 30 procent verwacht al in 2009 herstel; één op de vier ziet zelfs pas herstel vanaf 2011. Voor jongeren is dat slechts 14 procent.

Zie de grafiek Wanneer verwacht je herstel.

Waar komt het herstel vandaan? Volgens de onderzoeksdeelnemers - afkomstig van de bezoekers van Z24 - vooral door méér te verkopen van hun bestaande producten aan bestaande klanten (42 procent). Toch verwacht men ook veel van nieuwe producten: 21 procent verwacht dit door nieuwe producten voor hun bestaande afnemers af te zetten.

NIeuwe wegen inslaan
Opvallend is dat bijna een kwart (24 procent) van de deelnemers het herstel vooral verwacht van nieuwe producten voor nieuwe klanten. De managers willen dus geheel nieuwe markten ontginnen. De recessie stimuleert klaarblijkelijk om nieuwe wegen in te slaan.

Die innovatieve kracht, of beter gezegd, het gebrek daaraan, noemt 30 procent van de deelnemers als belangrijkste les van de crisis. Onder de managers wier bedrijven veel last hebben van de crisis, ligt dat percentage nog hoger. Bedrijven die minder negatieve effecten voelen, zijn blijkbaar succesvoller met innovatie geweest en plukken daar in de neergaande conjunctuur de vruchten van.

Overigens noemt 23 procent ook een andere les: concentreer je op je huidige klanten; vergeet nieuwe klanten.

Kosten te hoog
Kijkend naar hun eigen kosten en organisatie noemt 28 procent als belangrijkste les dat hun vaste kosten te hoog bleken. Maar een kwart (24 procent) gaf ook aan dat ze veel slimmer konden werken dan verwacht; 8 procent noemde het feit dat hun mensen verborgen potentieel hadden als belangrijkste les, een percentage dat overigens oploopt bij managers in bedrijven die minder last van de crisis hadden.

Wat hebben de managers nog meer geleerd? Ten eerste dat in tijden van nood bedrijven niet hoeve te rekenen op hulp van andere organisaties; 64 procent van de Z24-bezoekers zegt dat geen enkele organisatie de afgelopen tijd behulpzaam is geweest: niet de overheid, niet de belastingdienst, niet de bank en ook niet de eigen accountant of financieel adviseur.

Bank geeft niet thuis
Struikelblokken waren er wel: 26 procent noemt de bank als grootste struikelblok. Vooral de organisaties die veel last hebben gehad van de crisis denken er zo over. Maar liefst 41 procent wijst naar de bank.

Hoe red je het dan wel? Welke ondernemersvaardigheden zijn het belangrijkst? Oudere managers vinden kostenbewustzijn het belangrijkst: 36 procent zet dat op de eerste plek; jonge managers vinden geduld belangrijker (26 procent). Van alle managers noemt 25 procent creativiteit als belangrijkste vaardigheid in crisistijd; 24 procent houdt het toch op risicobeheersing.